Şeyh Bedreddin: Osmanlı'da İktidar, İnanç ve İsyan

Şeyh Bedreddin: Osmanlı'da İktidar, İnanç ve İsyan

Osmanlı'nın dikkat çeken isimlerinden biri olan Şeyh Bedreddin, hem dinî hem de siyasî ayrıntılarıyla tarihe damga vurmuş bir şahsiyettir. 14. yüzyılın sonlarında ve 15. yüzyılda yaşamış olan Şeyh Bedreddin, özellikle Yıldırım Bayezid'in oğulları arasında yaşanan mücadelelerde kazaskerlik görevi ile siyasî arenada yer almıştır. 1411 yılında Mûsâ Çelebi'nin Edirne'yi ele geçirmesiyle kazaskerliğe atanan Şeyh Bedreddin, bu dönemde etkin bir rol üstlendi. Ancak Mûsâ Çelebi'nin Mehmed Çelebi'nin yenilmesine karşı koyması, Bedreddin'in sürgüne gönderilmesinin nedeni oldu. İznik'e gönderilen ve burada göz hapsinde standart Bedreddin, siyasî ihtiraslarını bir parça bırakmamış ve dinî-tasavvufî yıllık bir örgütlenme hareketine girişmiştir. Bu süreçte özellikle Tire'de tanıdığı Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal gibi isimler üzerinden geniş bir propaganda faaliyeti yürütmüştür.

Börklüce Mustafa'nın Aydın ve Karaburun bölgelerinde, Torlak Kemal'in ise Manisa'da binlerce kişiyi etkileyerek birer lider haline gelmesi, Şeyh Bedreddin'in hareketinin büyüklüğünü ortaya koyuyor. Ancak bu durumda, Osmanlı yönetimi tarafından bir tehdit olarak algılanmış ve Çelebi Sultan Mehmed tarafından sert bir şekilde bastırılmıştır. 1416 yılında İznik'ten kaçmayı başaran Şeyh Bedreddin, Kastamonu'ya yerleşmiş ve İsfendiyar Bey'e sığınmıştır. Ancak burada istediği desteği bulamayınca Rumeli'ye geçmiş ve Deliorman bölgesindeki faaliyetleri devam etmiştir. Bu bölgede hızla taraftar toplayan Bedreddin, Osmanlı yönetiminin dikkatini çekmiş ve üzerine büyük bir kuvvet gönderilmiştir. Sonuç olarak Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal'in egemenliğindeki kuvvetler mağlup edilmiş, Şeyh Bedreddin ise yakalanarak Serez'e götürülmüştür. Çelebi Sultan Mehmed, Bedreddin'in dinî gözetiminde göz önünde bulundurarak bir ilim heyeti oluşturmuş ve bu heyetin kararı Bedreddin'in idamına hükmetmiştir. 1420 yılında Serez'de idam edilen Şeyh Bedreddin burada tanımlanmıştır.

Şeyh Bedreddin'in hayatı, Osmanlı döneminde erken dönemdeki siyasî ve dinî hareketlerin bir gidişi olarak değerlendirilebilir. Onun depoladığı ve faaliyet gösterdiği, dönemsel olarak sosyal açıdan sürdürülebilir açıdan önemli bir perspektif sunmaktadır. Aynı zamanda dinî ve siyasî otoritenin kesiştiği noktada yaşanan gerilimlerin güncel bir örneğidir. Bu kapsamda Şeyh Bedreddin, Osmanlı tarihindeki en kültürel figürlerden biri olmaya devam etmektedir.